काही गाणी किंचित बुजरी असतात. भेंड्या खेळताना म्हणा, टीव्हीवर सतत वाजणार्‍या हिट गाण्यांच्या कार्यक्रमात म्हणा, लोकप्रिय कलावंतांच्या सर्वोत्तम गाण्यांच्या याद्यांत म्हणा.. ती सहसा दिसत नाहीत. त्यांच्यात काहीतरी असं असतं, ज्यामुळे ती कधीच हमरस्त्यावर येत नाहीत. गजबजलेल्या रस्त्यावरून एखादं वळण घेतल्यावर समोर वडाचा विस्तीर्ण शांत गारेगार पार अवचित सामोरा यावा आणि अविश्वासानं आपण दीर्घ श्वास घेऊन थबकावं, तसं काहीतरी करण्याची अद्भुत जादू त्यांच्यापाशी असते.
या गाण्यावर कलत्या दुपारीचा प्रसन्न शिडकावा आहे. शहराचं ठिकाण, पण झाडं, निवांत पहुडलेले बसस्टॉप्स नि रस्ते जपून असलेलं, अद्याप माणसांत असलेलं, सत्तरीच्या दशकातलं शहर. नायिका प्रेमात आहे, पण त्या प्रेमाला आर्ततेचा, विद्धतेचा, आवेगाचा स्पर्श नाही अद्याप. नव्हाळीच्या दिवसांतलं उत्फुल्ल प्रेम. पायांना पंख फुटल्यासारखी थिरकत, तंद्रीत चालणारी नायिका. तिच्या सगळ्या विभ्रमांकडे मिश्किल नजरेनं हसत-हसत पाहणारा आसमंत.
शास्त्रीय संगीत शिकण्यानंच इतकं साधं-सुरेख-सुसंस्कृत, जाणतं होता येत असेल, तर आपणपण शिकायला पाहिजे होतं बा गाणं, असं जी जी गाणी बघून मला वाटलं आहे, त्यांपैकी हे एक. (अनामिक हुरहुर लावणारं ‘बिती ना बिताई रैना’ हे दुसरं, शांत आनंदानं मन भरून टाकणारं ‘मन आनंद आनंद छायो रे’ हे तिसरं, याच सिनेमातलं नायिकेचा हुंदका सहजी ओवून घेणारं-मनावर उदास सावली आणणारं ‘कहाँ से आये बदरा’ चौथं. मग 'भोर आई गया आंधियारा' आणि 'तुम बिन जीवन' आणि... पण याला अंत नाही. हा एक आख्खा निराळाच विषय आहे.) या गाण्यांच्या रागदारीवर आधारित सुरावटींशी माझ्या आवडीचा संबंध कमी, आणि त्यातल्या एकंदर सुखवस्तू-शांत वातावरणनिर्मितीशी तो अधिक आहे! पुस्तकाच्या आशयापेक्षा त्याच्या रूपा-स्पर्शासारख्या सेंद्रिय पैलूंमध्येच अडकून पडावं, तसं आहे खरं हे. पण क्या करें, आहे आता! असो. तर – तंबोरे-पेट्या-तबले, पांढराशुभ्र सैलसर कुर्ता घालून गाणं शिकवणारे आश्वासक मुद्रेचे गुरुजी, हवेतला संथपणा... आणि पिवळ्याधमक गालिच्यावर बसलेली, प्राजक्तीच्या फुलासारखा शुभ्र पोशाख केलेली, टवटवीत, अनलंकृत दीप्ती नवल. कुठे तंबोर्‍याच्या खुंट्या पीळ, कान देऊन सूर बरोबर लागल्याची खातरी करून घे, कानात प्राण आणून गुरुशब्द उचलायच्या तयारीत राहा, असा सगळा तामझाम.
या गाण्यातल्या ‘चकित भई सगरी नगरी’ या शब्दांपाशी जो काही खेळ संगीतकारानं खेळला आहे, तो माझ्यासारख्या संगीताचा कान नसलेल्या व्यक्तीलाही ‘बसल्याजागी उगाच उड्या माराव्याश्या’ वाटायला लावणारा. त्या खेळाला आपण पहिल्या दोन कडव्यांत किंचित सरावतो न सरावतो, तोच गाण्यात ‘मितवा’चं आगमन घडल्याचं आणि फुलं फुलल्याचं सूतोवाच होतं, आणि नायिका सुगंधाच्या लाटेवर तरंगत बाहेर पडल्यासारखी संगीत विद्यालयातून दिमाखात बाहेर पडते. हातातली पर्स झुलवत, उंच टाचांचे सॅंडल्स सहजी वागवत, ओढणी सावरण्याचा खेळ करत ती अक्षरशः ठुमकत जाते खरी; पण तिच्यात कुणाचं लक्ष्य वेधून घेण्याचा हेतू नाही. तितकं परिसराचं भानच तिला नाही. गाण्यात आणि बहुधा गाण्याच्या आशयात पूर्ण बुडून गेल्याचा आत्ममग्न पण हसरा भाव. तिची चाल, तिच्या हातांच्या मुद्रा, बोटांनी नकळत धरलेला ताल... आणि या सगळ्याकडे गालातल्या गालात हसत बघणारे बसस्टॉपवरचे सहप्रवासी – त्यांत दोन लहान मुलंही आहेत! - या सगळ्यात या गाण्याचं सगळं सौंदर्य सामावलेलं आहे, असं वाटून जातं.
इथे गाण्याची सुरावट हलके-हलके वेग पकडू लागते. वळणावर ‘काली घोडी’वर सवार असलेल्या ‘सैंया’चं आगमन होतं, नायिकेच्या चेहरा होता त्याहूनही प्रसन्न होतो, त्यांच्यात काहीतरी हसरा-आतुर संवाद-न-संवाद घडतो, आणि ‘सुध बुध बिसर’लेली नायिका घोडीवर सवार होऊन निघते. मग तिची उडणारी चुनरी आणि नायकाच्या खांद्याशी लगट करणार्‍या बटा, बस! ‘काली घोडी दौंड पडी!’
#बुजरी_गाणी ३
~
काली घोड़ी द्वार खड़ी
खड़ी रे
काली घोड़ी द्वार खड़ी
गाओ
काली घोड़ी द्वार खड़ी
खड़ी रे
काली घोड़ी द्वार खड़ी
मूंगों से मोरी मांग भरी
मूंगों से मोरी मांग भरी
बर जोरी सैंया ले जावे
बर जोरी सैंया ले जावे
चकित भई सगरी नगरी
काली घोड़ी द्वार खड़ी
खड़ी रे
काली घोड़ी द्वार खड़ी
- - -
भीड़ के बीच अकेले मितवा
भीड़ के बीच अकेले मितवा
अकेले मितवा
अकेले मितवा
जंगल बीच महक गए फुलवा
जंगल बीच महक गए फुलवा
कौने ठगवा बइयाँ धरी
कौने ठगवा बइयाँ धरी
चकित भई नगरी सगरी
काली घोड़ी द्वार खड़ी
खड़ी रे
काली घोड़ी द्वार खड़ी
- - -
बाबा के द्वारे भेजे हरकारे
अम्मा को मीठी बतियन सँभारे
बाबा के द्वारे भेजे हरकारे
अम्मा को मीठी बतियन सँभारे
चितवन से मूक हरी
चकित भई नगरी सगरी
काली घोड़ी द्वार खड़ी
खड़ी रे
काली घोड़ी द्वार खड़ी
- - -
काली घोड़ी पे गोरा सैयां चमके
सैयां चमके
चमक-चमक चमके
चमक-चमक चमके
चमक-चमक चमके
काली घोड़ी पे गोरा सैयां चमके
कजरारे मेघा में बिजुरी दमके
बिजुरी दमके
सुध-बुध बिसर गयी हमारी
बर जोरि सैंया ले जावे
बर जोरि सैंया ले जावे
चकित भई नगरी सगरी
काली घोड़ी दौड़ पड़ी
काली घोड़ी दौड़ पड़ी
काली घोड़ी दौड़ पड़ी
काली घोड़ी दौड़ पड़ी
- - -
लाज चुनरिया उड़-उड़ जावे
अंग-अंग पी रंग रचावे
लाज चुनरिया उड़-उड़ जावे
अंग-अंग पी रंग रचावे
उनके काँधे लट बिखरी
उनके काँधे लट बिखरी
काली घोड़ी दौड़ पड़ी
काली घोड़ी दौड़ पड़ी
काली घोड़ी दौड़ पड़ी
काली घोड़ी दौड़ पड़ी
काली घोड़ी दौड़ पड़ी
~
शब्द इंटरनेटावरून ढापून डकवलेले आहेत. तरी, चूक भूल देणे घेणे.
No comments:
Post a Comment